Verslag roofvogels
2023
Overzicht van de telresultaten 2023:
Buizerd: Dit seizoen niet geïnventariseerd, maar wel werden veel geslaagde broedsels waargenomen. Dit mogelijk als gevolg van een hoge muizenpopulatie. Na een dieptepunt vorig jaar van ongeveer 60 broedparen, lijkt de populatie zich te herstellen. Maar we zijn nog lang niet terug bij het record van meer dan 100 broedparen in Berkelland (2018).
De Havik: Naar de Havik is in 2023 wel doelgericht gezocht. Desondanks werden slechts 4 broedlocaties gemeld. Waar we nog uitgingen van handhaving op 8 tot 12 broedparen in heel Berkelland, moeten we nu constateren dat er sprake is van een zorgelijke achteruitgang. In 2016 waren er nog 8 succesvolle locaties, in 2019 nog 5 en nu in 2023 nog slechts 4. Landelijk lijkt de Havik zich wel te handhaven, maar verdwijnt hij van de zandgronden. Gebrek aan prooidieren lijkt daarvan de belangrijkste oorzaak. Ook zijn er vogelgriep-slachtoffers van de havik bekend.
De Sperwer: Deze keer niet onderzocht, maar de dramatische afname bij de Havik lijkt ook op te gaan voor de Sperwer. Meer dan gebrek aan prooidieren lijkt predatie een grotere rol te spelen. Toename van predatoren als Steenmarter, Boommarter en niet te verwaarlozen de Bosuil, spelen daarbij de hoofdrol.
Torenvalk: Net als de Buizerd heeft de Torenvalk als muizeneter een prima broedseizoen gehad. Door het veelvuldig bijplaatsen van nestkasten neemt het aantal Torenvalken van natuurlijke nestplaatsen enorm af.
Boomvalk: Met de Boonvalken gaat het ook slecht in Berkelland. In 2023 werden maar 5 broedlocaties vastgesteld. Op 1 locatie zijn ook uitgevlogen jongen waargenomen.
Wespendief: Op 4 locaties regelmatig waargenomen; maar nergens broedsucces vastgesteld . Lijkt zich op een minimaal niveau te handhaven in Berkelland.
Rode Wouw: Gedurende alle zomermaanden op diverse plaatsen , vooral langs de Duitse grens, regelmatig waargenomen, maar nergens broedend vastgesteld.
Bruine Kiekendief: Wordt jagend min of meer regelmatig gezien langs de Berkel tussen Haarlo en de Duitse grens. Niet broedend aangetroffen in Berkelland.
Blauwe Kiekendief: Ook gedurende de broedperiode werd af en toe een vrouwtje Blauwe Kiekendief waargenomen in de strook langs de Duitse grens tussen het Haaksbergseveen en het Zwilbrockervenn. Er is een slaapplaats van Blauwe Kiekendieven in het Haaksbergseveen. Het lijkt erop dat de trekdrang van deze Scandinavische Blauwe Kiekendieven niet verder zuidwaards gaat.
Slechtvalk: Een paartje Slechtvalken op de watertoren in Eibergen was zo stilletjes dat pas heel laat ontdekt werd dat er toch 4 jongen groot zijn gekomen. Te laat om te ringen. Afgesproken is om toch jaarlijks rond begin mei de toren op te gaan om vast te stellen of er gebroed wordt.
Bij Friesland Campina in Borculo zijn twee dode Slechtvalken naast de nestkast van het dak gehaald. Alles wijst erop dat beide slachtoffers waren van de vogelgriep. Dus daar geen broedsucces in 2023.
Nu het aantal broedende roofvogels in Berkelland zo minimaal is geworden hebben we besloten om in 2024 alle grote roofvogelhorsten in kaart te brengen. Een aantal van ons doen dit al. De wintermaanden zijn daarvoor het meest geschikt, omdat bij afwezigheid van bladeren de nesten goed zichtbaar zijn. Bovendien zijn ondoordringbare plaatsen bij een bevroren bodem soms wel toegankelijk. In de broedperiode kunnen dan alle bekende horsten nagelopen worden en kan vastgesteld worden of de horst gebruikt wordt en door welke soort roofvogel.
Cees van Beinum.
2022
Op maandag 22 november kwam de Projectgroep Roofvogels bijeen om het broedseizoen 2022 te evalueren. Aanwezig waren Henk Leever, Henk Lammers, Willy Smeenk, Annemiek Leusink , Lubbert Baarssen en Cees van Beinum.
Afgesproken was om in 2022 na vijf jaar weer het aantal broedlocaties van de Buizerd in beeld te brengen. Het was nl. opgevallen dat er aanmerkelijk minder Buizerds in het gebied aanwezig waren. Bij de laatst gehouden telling werden meer dan 100 locaties vastgesteld. Hoe zou dit 5 jaar later zijn? Daarnaast zouden we specifiek zoeken naar eventuele broedlocaties van zeldzame soorten, als Wespendief, Rode Wouw , Bruine Kiekendief en Boomvalk.
Deze keer werd het hele grondgebied van de gemeente Berkelland doorzocht. Uiteindelijk werden 62 broedlocaties vastgesteld. Vergeleken met de voorgaande telling betekent dit een grote terugval van zo’n 40%. En daarmee komen we aan de laagste score sinds jaren. De norm die we voor Berkelland hadden, ligt tussen de 60 en 80 broedlocaties. Daar zijn we in 2022 dus nog maar net binnengebleven.
Van de gevonden broedterritoria valt op dat het op veel locaties niet tot broeden is gekomen, ondanks de aanwezigheid van een Buizerdpaar. Voedselschaarste, en dan met name muizen en mollen, zien wij daarvoor als oorzaak. Dit wordt bevestigd door de eveneens slechte broedresultaten bij de andere muizeneters, de uilen. Opvallend was dan ook het langdurig blijven roepen van de weinig uitgevlogen jongen (bedelroep) in de maanden juli en augustus.
Zeldzame roofvogels:
We hebben in 2022 ook aandachtig gezocht naar broedlocaties van de zeldzame roofvogelsoorten in Berkelland. Helaas heeft dit geen spectaculaire resultaten opgeleverd. De Boomvalken werden maar op twee locaties broedend aangetroffen. Geschatte aantal in Berkelland is 6 paren maximaal. Dit aantal had in vroegere jaren alleen de gemeente Eibergen al.
De Slechtvalken zorgden alleen op de fabriek van Friesland Campina in Borculo voor nageslacht; totaal werden 4 jongen grootgebracht . Drie daarvan konden geringd worden. Eén jong liet zich niet pakken en is ongeringd uitgevlogen. Op de Eibergse watertoren lagen vier eieren links en rechts om de nestkast en is het broedsel mislukt. Waarschijnlijk door territoriumgevechten van twee vrouwtjes.
De Bruine Kiekendief is het hele jaar rond in Berkelland aanwezig . Maar we hebben tot nu toe aan onze kant van de grens met Duitsland nog geen nest aangetroffen.
Ditzelfde geldt voor de Rode Wouw.
De Blauwe Kiekendief is een jaarlijks terugkerende doortrekker, die in zachte winters heel lang aanwezig blijft. In het Haaksbergseveen (geen gemeente Berkelland), is jaarlijks een slaapplaats van deze soort aanwezig.
De Wespendief tenslotte was in Berkelland op tenminste 4 locaties aanwezig, maar slechts op één locatie werden uitgevlogen jongen waargenomen.
Voor het broedseizoen van 2023 staat de Havik centraal. We denken dat de stand in Berkelland afneemt. De Havik blijkt ook gevoelig te zijn voor vogelgriep. Verder is predatie door marterachtigen aan de orde. Ook nestverstoring door Nijlganzen speelt een rol. En afnemend voedselaanbod werkt ook al niet mee. We gaan alle, voor de Havik geschikte bospercelen minimaal twee keer bezoeken. Dus niet enkel de al bekende broedlocaties. Bij de laatste Havik-telling vonden we 8 geslaagde broedsels in Berkelland. De verwachting is, dat we daar niet meer aan zullen komen.
Verder blijven we als vanzelfsprekend attent op de vestiging van de zeldzame soorten.
Na de corona-periode is ook de Landelijke Roofvogel-dag te Meppel weer nieuw leven ingeblazen. In november was er een soort inhaaldag, waarbij 5 leden van onze projectgroep aanwezig zijn geweest. Besloten werd om weer terug te gaan naar de van ouds bekende voorjaarsbijeenkomsten.
2021
Door de beperkingen vanwege Covid 19 zijn we als projectgroep niet bijeen gekomen. Ook de studie dag van de Landelijke Werkgroep Roofvogels werd weer gecanceld. We hadden daarom met elkaar afgesproken om ieder voor zich speciaal te letten op nestlocaties van de zeldzame roofvogels, die wel min of meer met regelmaat in ons werkgebied worden waargenomen. Te denken daarbij aan: Wespendief, Rode Wouw, Bruine Kiekendief en Boomvalk. De resultaten waren erg teleurstellend. Wel enige waarnemingen in het broedseizoen, maar geen nestlocaties gevonden. Alleen de Boomvalk werd op 6 locaties als waarschijnlijk broedend vastgesteld. Maar ook die uitkomst toont een voortzetting van een dalende lijn. De twee paren Slechtvalk hebben het wel goed gedaan en brachten in respectievelijk Borculo en Eibergen 2 en 4 jongen groot. Vijf konden geringd worden; één liep te ver van het nest weg om nog gepakt te worden.
Plannen voor 2022: Omdat het al 5 jaar geleden was, dat we als projectgroep alle Buizerdlocaties in Berkelland hebben geteld, leek het ons een goed idee om in 2022 opnieuw de broedlocaties van de Buizerd te gaan inventariseren. In de jaren rond 2017 kwamen we aan plusminus 100 broedlocaties. In de jaren daarvoor was dat steeds tussen de 60 en de 80. Met andere woorden 2017 bleek een topjaar te zijn. Nu kregen wij de indruk dat in 2021 het aantal broedende Buizerds merkbaar afgenomen was. Dit vermoeden willen we nu met de nieuwe telling gaan staven. Daarnaast willen we natuurlijk blijven uitkijken naar eerder genoemde zeldzame soorten.
2020
In het jaar 2020 hebben er vanwege corona geen gezamenlijke activiteiten plaatsgevonden. De doelstelling was om specifiek te letten op het broeden van zeldzame roofvogelsoorten in de gemeente Berkelland.
Ieder kon daar individueel mee bezig zijn. Het heeft helaas niet tot bijzondere broedgevallen geleid. Ook het naspeuren op waarneming .nl heeft niets opgeleverd.
Dat zou kunnen betekenen, dat zelfs het broeden van de Wespendief in onze gemeente achterwege is gebleven. Wel aanwezigheid vastgesteld maar geen broedlocatie gevonden. Ook de meldingen van het aantal Boomvalkparen was dit jaar minimaal en zou kunnen wijzen op een achteruitgang. Mogelijk is er ook te weinig op gelet door de coronabeperkingen. Nog steeds is het broeden van de Rode Wouw in onze gemeente niet gebeurd.
De Slechtvalken hebben op de beide bekende locaties succesvol jongen grootgebracht.
Komend seizoen kent nog dezelfde coronabeperkingen. De doelstelling van 2020 is ook doorgeschoven naar 2021.
We hopen dat er deze keer wel leuke resultaten zullen binnenkomen.
2019
Buizerd: Dit seizoen niet geïnventariseerd, maar wel werden veel geslaagde broedsels waargenomen. Dit mogelijk als gevolg van een hoge muizenpopulatie. Ook voor het jaar 2019 mag uitgegaan worden van meer dan 100 broedparen in heel Berkelland.
De Havik: Ook naar de Havik is in 2019 niet doelgericht gezocht. Desondanks werden 5 geslaagde broedlocaties gemeld. Uitgegaan mag worden van handhaving op 8 tot 12 broedparen in heel Berkelland.
De Sperwer: Omdat in 2018 niet het gehele gebied onderzocht kon worden, hebben we de broedlocaties van de Sperwer dit jaar nogmaals geteld. Hoewel we enkele nieuwe locaties hebben gevonden, waren deze allen gesitueerd op plekken waar al uitgegaan was van aanwezigheid. Nieuwe gebieden zijn nog steeds onvoldoende onderzocht door gebrek aan menskracht. We moeten derhalve blijven uitgaan van een 20 tot maximaal 25 broedparen van de Sperwer.
Torenvalk: Dit jaar voor het eerst in het broedseizoen geteld. We hebben tot nu toe 34 locaties geregistreerd. Het is dankzij de muizen ook voor de Torenvalk een goed broedseizoen geweest. We mogen aannemen dat we boven de 50 broedparen uitkomen.
Boomvalk: Op 8 locaties gemeld. Over de broedresultaten is tot nu weinig bekend. Op één locatie werden uitgevlogen jongen waargenomen.
Wespendief: Op 3 locaties regelmatig waargenomen; maar nergens broedsucces vastgesteld .
Rode Wouw: Gedurende alle zomermaanden op diverse plaatsen waargenomen, maar nergens broedend vastgesteld.
Bruine Kiekendief: Wordt jagend min of meer regelmatig gezien langs de Berkel tussen Haarlo en de Duitse grens. Een geslaagd broedgeval werd gevonden net over de Duitse grens met 3 , mogelijk 4 jongen.
Blauwe Kiekendief: Ook gedurende de broedperiode werd regelmatig een vrouwtje Blauwe kiekendief waargenomen in de strook langs de Duitse grens tussen het Haaksbergerveen en het Zwilbrockervenn.
Slechtvalk: Op de watertoren in Eibergen was broeden niet mogelijk vanwege een hoge waterstand in de dakgoot. De Slechtvalk lijkt te zijn uitgeweken naar één van de reservekasten bij Frico Domo in Borculo. Mogelijk met maar één man hebben twee vrouwtjes er 2 maal 2 jongen gekregen. Alle vier werden geringd, maar het lijkt erop dat twee jongen bij het uitvliegen alsnog zijn verongelukt. Vóór het nieuwe broedseizoen zal de kast op de watertoren worden verhoogd, zodat de nestkom permanent droog blijft.
Voor het seizoen 2020 is afgesproken dat we ons zullen richten op de zeldzame roofvogels in ons gebied, zoals de Wespendief, de Rode Wouw en de Bruine en de Blauwe Kiekendief.
2018
In 2018 heeft de projectgroep met grote inspanning getracht alle Sperwers in Berkelland te inventariseren. Hoewel niet overal even intensief kan toch als resultaat het volgende gezegd worden:
Borculo: 5 nesten
Haarlo: 2 nesten
Neede: 3 nesten
Eibergen: 8 nesten
Ruurlo: 2 nesten
Gevonden broedlocaties 20; daarvan waren er 9 succesvol en 11 mislukt. Het totale aantal Sperwers in Berkelland wordt geschat op ongeveer 30 paren. Opvallend is het grote aantal mislukkingen.
De overige roofvogels lieten geen noemenswaardige schommelingen zien. Bruine Kiekendief en Rode Wouw werden wel gezien, maar niet broedend vastgesteld.
Komend seizoen besteden we opnieuw aandacht aan de Sperwer en starten we de inventarisatie van de Torenvalk.
Momenteel worden er geen roofvogels, buiten de torenvalken geringd. Men heeft het voornemen voor volgend jaar een klimuitrusting aan te schaffen om jongen die uit het nest zijn gevallen terug te plaatsen. Ook wordt er bij de omliggende vogelwerkgroepen geïnformeerd of er mensen zijn met een ringvergunning voor roofvogels en of deze personen eventueel ook in Berkelland zouden willen ringen.
2017
Op woensdag 18 oktober kwam de Projectgroep Roofvogels bijeen om het broedseizoen 2017 te evalueren.
De constatering is dat de projectgroep wel de nodige versterking zou kunnen gebruiken. Daar zullen we in het komende voorjaar ook een wervingsbijeenkomst voor gaan beleggen.
Door de geringe menskracht is het ons niet gelukt om de taakstelling voor 2017 volledig waar te maken. We wilden in de gemeente Berkelland het aantal broedterritoria van de Buizerd vaststellen. Aan oppervlakte is het gelukt ongeveer de helft van de gemeente te inventariseren.
Betreffende de Buizerdterritoria werden in het onderzochte gebied 50 broedlocaties vastgesteld. Op de gehele oppervlak van de gemeente zal dit betekenen dat we mogen uitgaan van een totaal van 80 tot 100 broedparen.
Van de gevonden broedterritoria valt op dat het op veel locaties niet tot broeden is gekomen, ondanks de aanwezigheid van een Buizerdpaar. Rondom Eibergen was dit verschijnsel het meest opvallend; rond Borculo en Ruurlo werden de meeste geslaagde broedsels vastgesteld. Of de onrust in het landschap door aanleg van de N18 dan wel het instorten van de muizenpopulatie (ook vastgesteld in de Projectgroep Uilen) hier debet aan was, in niet te bewijzen.
Het resultaat van de wel tot broeden gekomen Buizerdparen was gemiddeld 2,1 jong per nest. Dit is beslist niet slecht te noemen.
Een tweede taakstelling was om zicht te krijgen waar er Torenvalkenkasten hangen die niet onder de controle van de Vogelwerkgroep vallen. Het blijkt dat met name de wijnhoeves in de gemeente ook Torenvalkenkasten in hun wijngaard plaatsen. Omdat deze taakstelling ook nog niet voldoende uit de verf is gekomen, spreken we af de Torenvalkenkasten die we tegenkomen bij Henk Lammers te melden om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen. Henk zal zich beraden op wat hij met de zo binnenkomende informatie gaat doen.
Overige roofvogels:
Omdat er niet specifiek gelet is op de overige soorten roofvogels kan slechts van een indruk gesproken worden.
De Torenvalken bleken overal volop aanwezig te zijn, dit in tegenstelling tot de Boomvalken, waarvan maar 6 paren werden vastgesteld.
2016
Het aantal leden van de Projectgroep Roofvogels is teruggelopen tot nu nog 9 leden.Om die reden werd er besloten om ons in het jaar 2016 te beperken en ons met name te richten op het voorkomen als broedvogel in de gemeente Berkelland van de Havik.Gekozen werd voor de Havik omdat dit een betrekkelijk eenvoudig te inventariseren soort betreft die bovendien nooit in grote aantallen aanwezig is.Dit voornemen bleek haalbaar en heeft een zuiver resultaat opgeleverd.Omdat de Havik niet bekend is met de grenzen van de gemeente Berkelland, hebben we in onze inventarisatie ook de territoria meegenomen die deels buiten de gemeentegrens vallen.Wanneer we uitgaan van een straal van 3 km van het jachtgebied/territorium van de Havik in het broedseizoen en we laten de stedelijke bebouwing daarbuiten, dan blijkt Berkelland te beschikken over 15 potentieel geschikte broedgebieden voor de Havik.In 2016 waren hiervan 11 territoria bezet en daarvan hadden 8 horsten een geslaagd broedresultaat.Hoeveel jongen daarbij ook daadwerkelijk zijn uitgevlogen is door ons niet vastgesteld.Verstoring of zelfs in beslagname van de horst door andere dieren ( Steenmarters, Nijlganzen, Buizerds) zijn de meest veronderstelde redenen van de afwezigheid van de Havik.Ook het rigoureus uitdunnen van de wat oudere bospercelen veroorzaakt vertrek van de Havik.Al met al mogen we tevreden zijn met de aanwezigheid van een sterke populatie Haviken in Berkelland.Voor 2017 gaan we ons richten op het voorkomen van de Buizerd in Berkelland en willen we een beeld krijgen van alle kast-Torenvalken in Berkelland.
2014
Download hier het resultaat roofvogelinventarisatie 2014 in de gemeente Berkelland.
2006
Download hier het verslag van de wespendief.
2004
Download hier het verslag van de wespendief.
